سابقه حضور و مصادره شرکت دارویی «فایزر» در ایران
ر دهه۱۸۴۰ یک شیمی‌دان آلمانی به نام چارلز فایزر و یک قناد آلمانی به نام چارلز ارتارت، در حین مهاجرت از اروپا به ایالات متحدهآمریکا، با یکدیگر آشنا شدند و چند سال بعد، در سال ۱۸۴۹ شرکت چارلز فایزر اند کمپانی را برای تولید مواد شیمیایی راه انداختند
فایزر شرکت دارو سازی چند ملیتی است که دفتر مرکزی آن در شهر نیویورک آمریکا قرار دارد اما بخش عمده ای از سهام آن، در بورس بمبئی هند خرید و فروش می شود. این شرکت با یکصد هزار کارمند و 52 میلیارد دلار در آمد، بزرگترین شرکت دارایی حال حاضر جهان است.
شرکت فایزر در سال ۱۹۶۴ شرکتی را با نام لابراتوارهای فایزر، تحت مالکیت خود در ایران راه‌اندازی کرد. پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷، در جریان مصادره اموال و دارایی‌ها، سهام و دارایی‌های این مجموعه به همراه پانزده شرکت دیگرِ داروسازی بین‌المللی در ایران، به اتهام چند ملیتی بودن، مصادره شد.
این شرکت به سازمان صنایع ملی ایران انتقال و نام آن نیز به شرکت لابراتوارهای «رازک» تغییر یافت و در حال حاضر شرکت رازک به صورت یک شرکت سهامی عام فعالیت می‌کند و بخشی از سهام آن نیز در بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شود.
سهامدار عمده« رازک» شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی است. همچنین ۱۳ درصد از سهام این شرکت به بنیاد تعاون سپاه و ستاد اجرایی فرمان امام در گروه دارویی برکت رسیده است. در فیلم «آقای هالو» ساخته داریوش مهرجویی» در سال 1349 تصویر از خودرو فولوکس واگن شرکت فایزر دیده می شود
سابقه تاریخی تاسیس شرکت فایزر
در دهه۱۸۴۰ یک شیمی‌دان آلمانی به نام چارلز فایزر و یک قناد آلمانی به نام چارلز ارتارت، در حین مهاجرت از اروپا به ایالات متحدهآمریکا، با یکدیگر آشنا شدند و چند سال بعد، در سال ۱۸۴۹ شرکت چارلز فایزر اند کمپانی را برای تولید مواد شیمیایی از جمله ترکیبات یُد، اسید سیتریک و اسید بوریک تأسیس کردند مطالعات و تلاش آن‌ها موجب رشد فناوری تخمیر و تولید اسید سیتریک در مقادیر زیاد شد. از جمله موفقیت‌های اولیه فایزر و ارتارت، تولید داروی سانتونین بود، که امروزه همچنان در درمان کرم‌های انگل، دارویی مؤثر می‌باشد.
فایزر و پنیسلین
فایزر در سال ۱۹۴۱ کلیه امکانات خود از جمله مخازن بزرگ تخمیر مورد استفاده برای تولید اسید سیتریک را، در اختیار پروژه تولید پنی‌سیلین قرار داد. فایزر پنی‌سیلین تهیه شده را برای درمان مجروحان جنگ جهانی دوم، به مناطق جنگی صادر می‌کرد.
به‌رغم محدودیت‌های اعمال شده در زمان جنگ جهانی دوم، فایزر بخشی از تولید پنی‌سیلین خود را روانه بازار مصرف کرد، تا سایر بیماران نیز از اثرات سودمند آن بهره‌مند شوند. پس از اتمام جنگ و با رفع محدودیت‌های قبلی، فایزر به تولید هر چه بیشتر پنی‌سیلین اهتمام ورزید و به زودی به بزرگترین تولیدکننده پنی‌سیلین جهان (۵۰٪ درصد نیاز بازار جهانی دارو) تبدیل شد.
تولید داروهای پر فروش
ایزر در سال ۱۹۸۱ داروی پیروکسیکام، با نام تجاری «فلدین» را تولید کرد، که به اولین داروی پر فروش بالای یک میلیارد دلار این شرکت تبدیل شد. به دنبال آن داروهای دیگری با فروش بالای یک میلیارد دلار، توسط فایزر تولید شدند، که از جمله می‌توان به پروکاردیا (نفیدپین) در سال ۱۹۸۹، «زولفت» یا سرتالین در سال ۱۹۹۲ اشاره کرد. «زایترک» برای درمان حساسیت و «گلوکترول» برای درمان دیابت نوع دوم، از دیگر داروهای معروف و پر فروش فایزر محسوب می‌شدند.
خرید و ادغام دیگر شرکت های دارویی
در سال ۲۰۰۰ با خرید شرکت وارنر-لامبرت، فایزر کاملاً متحول شد و نتیجه این خرید، فروش بسیار بالای لیپیتور بود. این شرکت در سال ۲۰۰۶ خط تولید مادۀ اولیه خود را به شرکت «اکسلا» واگذار کرد. شرکت فایزر در سال ۲۰۰۳ شرکت فارماسیا را خریداری نمود. این شرکت در سال ۲۰۰۹ دست به خرید بزرگی زد و با قیمت ۶۸ میلیارد دلار، شرکت دارویی ویئت را تصاحب نمود.
فایزر در ۲۰۱۵ با شرکت هوسپیرا توافق کرد تا این شرکت را به مبلغ ۱۵٫۲ میلیارد دلار خریداری کند. هوسپیرا از بزرگ ترین تولیدکنندگان داروی تزریقی در دنیا است. در سال ۲۰۱۹ فایزر شاخه تولید ژنریک داروهای خود پس از انقضای پتنت Upjohn، را در شرکت مای‌لن (Mylan) ادغام کرد. پورتفوی این شرکت شامل فراورده‌هایی چون لیپیتور (آتورواستاتین)، سلبرکس (سلکوکسیب) و ویاگرا (سیلدنافیل) است.
فایزر تنها شرکتی است، که بیش از ۵ دارو با فروش بیش از یک میلیارد دلار در بازار دارد. این شرکت با داشتن بیش از ۹۱ هزار کارمند در سراسر جهان، در سال ۲۰۱۲ میلادی درآمدی بالغ بر ۵۸ میلیارد دلار داشته‌است. پیش بینی می شود که در آمد این شرکت به خاطر تولید واکسن کرونا به چندین برابر ارتقاء یابد